Buscar este blog

miércoles, 5 de abril de 2017

MARIÑOS DE FOZ: TRISTÁN ALONSO E XOSÉ DA PALMEIRA. 1935.

Traiña de Tristán Alonso, dereito e con poboada barba.

 O xornal Las Riberas del Eo, no seu número do 2 de novembro de 1935, informaba de que nunha praia do concello de Tapia aparecera o corpo dun home afogado: “A última hora de la tarde del pasado sábado, en el punto de la costa denominado El Figo, en la inmediata parroquia de Salave, fue hallado por los jóvenes de aquella localidad Isidro Fernández y otro apellidado Reiriz, el cadáver de un hombre ahogado”. Este era o cadáver dun mozo de Foz chamado  Xosé Fernández, ao que se coñecía como Xosé da Palmeira, do que o noso cronista oficial nos di que era fillo de María de Gabrieliño, todos veciños do barrio de Marzán.

O cadáver de Xosé traía tras seu a historia dunha desgraza pero será o protagonista máximo dunha fermosa historia de compañeirismo e amizade.

Xosé embarcara, recentemente, na lancha Nosa Señora do Carme, propiedade de Manuel Blanco Muinelo e de Tristán Alonso López, que tamén era o seu patrón.

Suso do Bahía,o noso cronista oficial, ten publicado dous artigos no xornal dixital Crónica3 sobre este suceso. (http://www.cronica3.com/2015/05/historias-focegas-a-traxedia-do-hidro/ e no http://www.cronica3.com/2016/10/foz-o-hidro-80-anos-da-traxedia/). Grazas a eles sabemos que o barco fora mercado por Tristán e Blanco Muinelo e que chegara a Foz no ano 1930. Se ben o seu nome oficial era Nosa Señora do Carme, en breve foi rebautizado pola xente focega co nome de O Hidro, debido a súa velocidade que o asemellaba máis a un hidroavión que a un barco.
Cinco anos despois da súa chegada a Foz, a barra deste porto, traizoeira incluso para os máis experimentados mariños focegos, encargarase de varar e voltear , deixando quilla arriba, ao Hidro. Neste funesto suceso perdéranse as vidas de Tristán Alonso e Xosé Fernández, os protagonistas da nosa historia.

Que sabemos de Tristán Alonso López?

Sabemos que o seu nome completo era, algo moi habitual, Tristán María Xosé, que era fillo de Anxo Alonso Pedreira e de Aurora López Val, ambos naturais da parroquia de Foz.

Tristán casará con Rosina López Pedreira e deste matrimonio nacerán Ladislao Tristán (nado no ano 1925) e Xulio (nado no 1927). De Tristán sempre se dixo que era un dos vellos lobos de mar de Foz, non pretendo quitarlle o galardón de lobo de mar, que o tiña ben gañado e recoñecido a nivel mariñán, pero si quero sacarlle o de vello, pois Tristán, aínda que non o pareza, tiña 47 anos cando morreu. Ben é certo que nas súas costas tiña unha longa vida de mariñeiro, xa que  probablemente tería embarcado con 14 anos ou menos, pero con 47 anos aínda lle quedaba moita vida por diante.

De Tristán Alonso sabemos que no ano1923 xa era un home feito e dereito, ostentando como facía, unha mesta barba. Con esa imaxe o vemos na fotografía que encabeza este artigo.
De Tristán Alonso sabemos que no ano 1925 ocupaba o cargo de presidente da Sociedade de Socorros Mútuos de Obreiros de Artes e Oficios de Foz. Vicepresidente nese ano era Francisco Beltrán Lamas, como tesoureiro estaba Xosé Estúa Bermúdez, como secretario Manuel Blanco Muinelo e como vogais Manuel López Martínez, Eloi Marei, Manuel Fernández Cabanas e Xosé Ramón Becerra.

Con este último Tristán compartirá banco de acusados no consello de guerra ao que ambos son sometidos no ano 1925. Así nolo conta o xornal El Heraldo Gallego (1925, 14 de xuño), que nos informa que na capitanía xeneral de mariña do Ferrol celebrárase consello de guerra “a los patrones Tristán Alonso López, José Ramón Becerra Bolaño y José Otero, por reyerta habida entre tripulantes de los vapores  Ramón López, Unión, San Ramón y Virgen del Rosario”. No xornal La Voz de Asturias (1925, 6 de maio) podemos ler que se celebran no Ferrol varios consellos de guerra, un deles é “contra los patronos de cabotaje Tristán Alonso, Ramón Becerra y Juan Otero, por reyerta a bordo del vapor Virgen del Rosario”, presidía o tribunal o coronel de infantería de mariña Vicente Ramírez Suárez.

Descoñecémola sentencia pero pouco lles puido caer pois no ano 1926 porque nese ano Tristán seguía ocupando o cargo de Presidente da Sociedade, así o podemos ler cando se nos fala no xornal El Heraldo Gallego dunha manifestación que tivo lugar en Foz, encabezada por Manuel Lugilde Penelas. Esta marcha tiña como fin homenaxear aos tripulantes do avión Plus Ultra. No percorrer do desfile chégase ao peirao onde “los vapores surtos en el puerto, fueron engalanados por sus tripulantes que al mismo tiempo hicieron sonar sus sirenas”, posteriormente a manifestación “hizo irrupción en el local de la Sociedad de Socorros Mútuos, galantemente cedido por su presidente, don Tristán Alonso”. (Heraldo Gallego, 1926, 28 de marzo).

Por certo, nesta manifestación foi a primeira vez que se berra en Foz ¡viva Franco!, pois os manifestantes coreaban berros de: “¡Viva España!, ¡vivan los tripulantes del Plus Ultra!, ¡Vivan Sus Magestades los Reyes!, y ¡Viva Franco!”, esta vez era por Ramón, pero dez anos despois berrouse loando a seu irmán Francisco, tal e como xa temos contado en artigos anteriores.

O día 8 de xullo de 1926 o cronista oficial de Mondoñedo, don Eduardo Lence Santar, escribía no xornal El Compostelano, un poema dedicado á nosa vila, titulado No porto de Foz, do que nos gustaría extraer estes versos:
“vendo ó barbudo Tristán,
  o valente mariñeiro
  nas súas lanchas estopar
  e poñer fortes os remos”.

En 1932 Tristán aparece ocupando o cargo de vogal na directiva do Pósito de Pescadores, ao ano seguinte aparece ocupando o cargo de vice tesoureiro, pois o cargo de tesoureiro ocupábao Balbino López.


Fotografía de Santiago Pernas. Aparecida no xornal Vida Gallega de 1923.
Neste mesmo ano, e tal como recolle o xornal El Eco Gallego, Tristán participou como vogal no tribunal examinador de patróns de pesca. Segundo o referido xornal o 1 de abril tiña lugar na Axudantía de Mariña de Ribadeo  as probas  para acceder ao título de “patrones de pesca de embarcaciones de vela y vapor”, actuando como vogais “los patrones de pesca don Enrique González Martínez, don Virginio López, don Tristán Alonso López”.

No mes de outubro de 1935 ten lugar a traxedia do naufraxio do Hidro e a morte de Tristán e Xosé. Deixemos que sexa a prensa do momento a que nolo conte.

O 17 de outubro de 1935 o xornal La Prensa: diario republicano informaba sobre este suceso coas seguintes palabras: “en el puerto de Foz zozobró un barco pesquero, resultando muerto Tristán Alonso, práctico del puerto y Antonio Fernández”.
O xornal El Pueblo Gallego informaba extensamente sobre  este suceso que tivera lugar: “cuando regresaba de las faenas pesqueras la lancha Virgen del Carmen, zozobró en la barra del puerto, pereciendo ahogados su propietario y patrón don Tristán Alonso y el joven tripulante de 21 años, vecino de Marzán, José María Fernández.
Nueve tripulantes mas pudieron ser salvados tras largos esfuerzos.
El hecho produjo impresión enorme en toda la villa marinera, juntándose en la ribera de pescadores casi todo el pueblo y desarrollándose las consiguientes escenas de dolor.
Tristán Alonso era uno de los elementos más serios y prestigiosos del Pósito de Pescadores. Honrado y leal, correcto siempre, era muy querido y respetado de los pescadores. Había sido presidente de la Sociedad de Socorros Mútuos y vice del Pósito. Actualmente era práctico del puerto”, aproveita o xornalista para expresar o seu pésame aos familiares e aos mariñeiros de Foz “por la fatal desgracia que, reciente aún la trágica muerte de Ramón Fraga, otro de los buenos, viene a herirle de nuevo en lo mejor de sus filas societarias”. Supoñemos que se está a referir a Ramón María Fraga, que atopamos ocupando o cargo de vice secretario do Pósito de Pescadores no ano 1932.

Praia de Cubelas, en San Cibrao, onde apareceu o corpo de Tristán Alonso.
Tamén o xornal El Progreso se fai eco desta noticia e informa que o luns 14 de outubro zozobrara unha motora que: “iba tripulada por su propietario Tristán Alonso López y otros diez hombres más. La marea era viva y aunque el oleaje no era fuerte, el mar corría (...) al llegar a la barra un golpe de mar hizo zozobrar la embarcación, cayendo todos sus tripulantes al agua, y quedando aquella con la quilla hacia arriba. Los tripulantes a nado lograron asirse a la embarcación y sobre la quilla aguantaron la acometida de las aguas, corriendo todos grave peligro, pues aunque la costa no se halla lejos, no era posible llegar a ella a nado a causa de la corriente de mar, que es mayor en días de mareas vivas.
La motora Villa de Foz, que regresaba también de las faenas de la pesca, acudió rápidamente en auxilio de los náufragos, logrando salvar a los nueve marineros que se hallaban sobre la quilla de la lancha volcada, pues el patrón de la lancha Tristán López y otro joven tripulante José Fernández, habían desaparecido entre las olas, sin que sus compañeros nada pudieran hacer por salvarlos. Un hermano de Tristán murió hace años también ahogado y un primo hermano suyo corrió igual muerte en la misma barra de Foz. Las dos motoras Pájaro Amarillo y República, anduvieron toda la noche recorriendo en todas direcciones las inmediaciones de las costa en busca de los cadáveres de los dos náufragos”. (El Progreso, 1935, 30 de outubro).

Dos once mariñeiros que ían no vapor O Hidro nove foron salvados, pero os cadáveres dos dous falecidos continuaban sen aparecer.

O primeiro en ver terra foi Tristán, tres días despois do naufraxio do día 14 de outubro. No xornal Las Riberas del Eo podemos ler que “en la madrugada del día 17 del actual, cuando la pareja de carabineros del puesto de la Aduana de esta localidad, se retiraba del servicio nocturno, practicando de paso el reconocimiento de pista, se encontraron al llegar a la playa llamada de Cubelas con un hombre tendido en la arena, que enseguida comprendieron se trataba de un ahogado. Hechas a continuación las diligencias de rigor y personadas luego en el lugar del hallazgo las autoridades judiciales correspondientes, para el levantamiento e identificación del cadáver, resultó ser el del vecino de Foz, Tristán Alonso, que el lunes último patroneando una embarcación de su propiedad y al tratar de ganar la entrada de aquel puerto, una ola gigantesca les ha hecho naufragar”. (Las Riberas del Eo, 1935, 19 de outubro).

A noticia chega inmediatamente a Foz, onde se espalla por todo o pobo, así nolo conta o xornal El Pueblo Gallego no seu número do 23 de outubro: “el miércoles por la mañana súpose en Foz que en la playa de Cubelas de San Ciprián había aparecido el cadáver del infortunado  motorista marinero Tristán Alonso, caído bajo las olas la noche del lunes 14 unha vez coñecida a noticia varios autobuses saen de Foz repletos de compañeiros, familiares e representantes do concello, xulgado, carabineiros, Sociedade e Pósito para ir a San Cibrao “al llegar a la playa de Cubelas desarrolláronse emocionantes cuadros de dolor. El cadáver del conocidísimo marinero, que conservaba todavía en su bolsillo el reloj, hallábase apenas desfigurado, presentando solamente una herida en la cabeza que debió de ser la que al caer bajo las olas le hizo perder el conocimiento, pues la víctima sabía nadar y hasta se recuerda que en varias ocasiones realizó salvamento de náufragos.(...) fue transportado en el ataúd por compañeros y familiares al cementerio de San Ciprián, donde estuvo depositado hasta las cuatro y media de la tarde, velándolo continuamente los focenses y los dos coadjutores de Foz y San Ciprián. A dicha hora fue trasladado a su villa natal, siendo ya noche cuando la fúnebre caravana llegó a Foz, donde puede decirse que esperaba todo el pueblo en espontánea y elocuente manifestación de dolor. Siempre a hombros de sus compañeros y familiares fue depositado el cuerpo del honrado pescador en la morada de su íntimo amigo el secretario del Juzgado municipal don Manuel Blanco Muinelo, convertida en capilla ardiente, hasta el siguiente día que, tras las diligencias forenses de rigor, fue inhumado en el cementerio de esta villa (...) El cadáver del otro náufrago, José María Fernández, que era un mozarrón bueno y trabajador, de todos también muy querido, no apareció todavía.”

Unha vez soterrado en Foz Tristán quedaba por aparecer o cadáver de Xosé Fernández. O seu achado tivo lugar no concello de Tapia, na praia do Figo, en Salave. Resulta curioso, algo moi comentado aínda hoxe en día, que os dous faleceron no mesmo lugar, a barra de Foz, pero un apareceu en San Cibrao e outro na dirección contraria, en Tapia de Casariego. O xornal Las Riberas del Eo informaba da aparición do cadáver do mariñerio focego: “A última hora de la tarde del pasado sábado, en el punto de la costa denominado El Figo, en la inmediata parroquia de Salave, fue hallado por los jóvenes de aquella localidad Isidro Fernández y otro apellidado Reiriz, el cadáver de un hombre ahogado.
Praia El Figo, en Salave (Tapia de Casariego), onde aparece o corpo de Xosé Fernández.

Puesto el  hecho en conocimiento de las autoridades de la villa, estas se pusieron en comunicación con las de Foz, juzgando que dicho cadáver pudiera ser muy bien, como todo lo hacía presumir, el del joven desaparecido en la desgracia ocurrida en aquel pueblo el día 14, acordando se personasen en el lugar del hallazgo los familiares del mismo al día siguiente para su reconocimiento. En la mañana del domingo se trasladó el Juzgado con el médico forense don Vicente Sanjurjo y el municipal don Enrique Álvarez a Salave, y enpresencia de los familiares, y de numerosos vecinos de Foz que les acompañaban en esta triste peregrinación, se procedió a la identificación del cadáver, resultando, efectivamente, ser el del joven de 23 años de edad José María Fernández y Fernández, natural de la villa de Foz (…) por disposición facultativa no pudieron ser trasladados los restos del infortunado joven a Foz, como era el deseo de sus deudos, y después de practicada la autopsia, recibió cristiana sepultura en el cementerio de Salave, celebrando a continuación, en aquella iglesia, funerales por su eterno descanso”. Pouco podían imaginar os veciños de Salave que o lugar do descanso eterno de Xosé María non estaría no camposanto desa parroquia senón nunha tumba, algúns din que sen nome, do camposanto de Foz.

Deixemos que sexan as verbas de Suso do Bahía as que nos relaten o que aconteceu co corpo de Xosé María Fernández cando: Tempo mais tarde a nai do mariñeiro, María de Gabrieliño, quixo recuperar os restos do fillo e intentouno cumprindo a legalidade, pero os trámites eran longos e moi custosos para aquelas economías de subsistencia e, por suxerencia do cura párroco,don Xosé Louro, acordaron o seu traslado clandestino, para o que se contou coa complicidade da Garda Civil de Tapia e a de Foz, non dándose por enterada da manobra, cando naqueles tempos, tan convulsos, vixiábase a cotío todo movemento na beiramar; circunstancias patéticas, que deron lugar a actitudes dunha grande xenerosidade, altruísmo e valor humano .
Precisábase ademais unha embarcación disposta a asumir o grave risco da viaxe ilegal cun cadáver a bordo, labor ao que se prestou Xesús Lestegás, “ o Relámpago”, vello e recio lobo de mar da nosa adolescencia,, patriarca da coñecida e prestixiosa saga mariñeira, coa súa lancha “María”, da que era dono e que el mesmo mandaba.
O desembarco do cadaleito fíxose no muro da vella farola da Rapadoira e trasladouse á casa do armador, en Marzán, onde os restos de Xosé quedaron tres días alumeados por unha “mariposa”, ata que foron depositados no cemiterio parroquial.
A gratitude da nai durou por toda a vida; endexamais esqueceu a acción humanitaria, xenerosa, altruísta e arriscada do Relámpago”.


E así foi como unha historia que comezou como unha desgraza acabou rematando como unha historia de valor incalculable, de compañeirismo impagable e dun altruísmo tan propio dos de Foz.

A PEDRA DO SOL DE BURELA E OUTRAS PEDRAS SAGRADAS.

Fraga de Rúa, fotografía da asociación Mariña Patrimonio.
No libro Burela. Apuntes históricos y Crónica del siglo XX, obra de Ricardo Pena Domínguez, na súa páxina 31, podemos lelo seguinte: “A Pedra do Sol o “Pedra sobreposta”, respetada con un cierto miramiento mágico a causa de sus incisiones o grabados que semejaban círculos radiados, se destruyó, reducida a gravilla, en los años cincuenta.
Casi enfrente del cementerio municipal, se pueden ver actualmente las rocas sobre las que se asentaba; su emplazamiento le permitía recibir los primeros y los últimos rayos solares”.

Don Ricardo informa tamén que no Catastro de Ensenada (1753) aparecía unha mención á citada pedra funcionaba como un marco divisorio entre as parroquias de Burela e Vilaestrofe. Non estaba errado, pois trala consulta  do mencionado catastro puidemos comprobar que a parroquia de Burela lindaba: “principiando por el Norte en la rivera del mar al sitio de Areamole y de allí al Castelo das Eiras hacia el Leste, dividiendo la feligresía de San Pedro de Cangas en derechura al sitio de la fuente de Pedragas, y Pena Sobreposta hacia el Sur, dividiendo la feligresía de San Roman de Villaestrofe y de alli al sitio de Pena Partida y sigue al sitio de Pena Rama y biso do Cabron hacia el Poniente dividiendo la feligresia de Santa Maria de Cervo y de alli al sitio que llaman Marossa y rivera del mar, primera demarcacion”.

No mesmo Catastro, pero agora na parroquia de Vilaestrofe, podemos ler: “linda principiando por el Norte en la Pena de Moura al sitio de (Lamosos?) y sigue a la fuente de este nombre dividiendo las feligresías de Santiago de Sargadelos y Santa María de Burela y de allí sigue a la fuente de Pedragás al sitio del viso da Rañadoira por el Leste dividiendo la feligresía de San Pedro de Cangas”.
Acabamos de comprobar como a Pedra Sol, bautizada así polos veciños de Burela, aparece coa denominación de Pena Sobreposta no Catastro de Ensenada, aínda que na parroquia de Vilaestrofe denominan a esa mesma pena como Pena Moura. Como vemos o termo mouro, aparece outra vez vinculado ao mundo imaxinario, ao mundo lendario no que se envolve o tempo histórico que denominamos castrexo ou ben outro anterior, como pode ser o megalítico.

Na páxina de toponimia da Xunta de Galicia aparecen en Burela varias mencións e así vemos como hai un accidente costeiro, denominado Furna, que se lle chama Ronca da Pena Moura, tamén aparte da mencionada Pena Moura aparece nesta páxina unha Cova Moura.
A pregunta inmediata que nos facemos é si hai máis penas mouras que aparezan reflectidas nese Catastro de Ensenada. Despois de consultalos lindes parroquiais dos distitintos concellos da Mariña nese  documento de 1753 atopámonos cos seguintes resultados:

Petrogrifo do Incio.

CONCELLO ALFOZ.

Neste concello atopamos unha pena moura (mouriza neste caso) na parroquia de Adelán , que segundo o mencionado catastro linda principiando: ”por el Norte en el Pedreiro de Fornos siguiendo a la pena Moriza y pena Ferreira”, outros lindes interesantes son “penedo dos Corbos, fuente de Abeledo y del Pombeiro y a la dos tarreos bellos, al Campo da Pena dos Bolos y al marco da costa da Cruz de Cabeza”.

Na parroquia de Santa María do Pereiro, segundo informa a páxina da Xunta, aparece un monte denominado a Costa da Moura.

CONCELLO DE BARREIROS.

Neste concello non atopamos referencia algunha a penas mouras no Catastro do marqués de la Ensenada, pero na páxina de toponimia da Xunta de Galicia menciónase un lugar coñecido como “as penas mouras”, sito na parroquia de San Xusto de Cabarcos.

CONCELLO DE CERVO.

Na parroquia de Castelo atopámonos cunha fonte da Moura: “rego avajo asta el rio grande y por el abajo al rego de orxaellas y por este arriva a la fuente de Mourisca dividiendo las Feligresias de Santa Maria de Lieyro y Santa Maria de Cervo”.

Outra Pena Moura atopámola nas lindes parroquiais de Cervo. Decidimos transcribir a contestación completa pola riqueza toponímica: “linda principiando por el Norte en la pena de Bal Ramos y orilla de la mar, siguiendo por ella en derechura a la Pena da Moura y Cruz do Paraño, por el camino a la fuente de Folgueiras y Rego de Nardion, dividiendo la Feligresia de Santiago de Sargadelos, dando buelta por la Area Marosa, Viso do Cabron, Cruz de Pena Rama, Pena do Porco, Calvarios de Sargadelos y Cruz da Rega, siguiendo a la Fuente de Folgueiras, rego de Nardion caminando a la Pena de San Pedro y al Rego do Teixo por el Sur dividiendo las feligresias de Santa María de Burela y San Roman de Villaestrofe, siguiendo en derechura al monte da Lagoa y vaxa a la fuente Mourisca”.

Na parroquia de Sargadelos vemos que a Pena Parda de Paraño divide a de San Román de Vilaestrofe “y de alli dando buelta acia el Poniente a la Peña da Moura”, que debe de ser a que divide Vilaestrofe de Burela ou sexa, a Pena do Sol.

Fotografía da asociación Mariña Patrimonio.

CONCELLO DE FOZ.

Na páxina da Xunta atopamos referencias a Moura, como accidente costeiro, na parroquia de Fazouro, a Rilleira Moura, en Cangas, Fonte da Lama Moura en Cordido e a Os Mourás na parroquia de  Santa Cilla.

CONCELLO DE LOURENZÁ.

Nos lindes parroquiais de Santo Tomé en 1753 vemos como dende un marco“que se nombra de la Cruz de las Cruzeiras y deste a la esquina de la casa de don Juan Zenzano, vezino de la villa de Rivadeo, quedando dicha casa dentro del termino de esta feligresía desde la que sigue atravesando el rio que llaman Santo Thome ba a dar a la Pena Moura y de esta a un marco que nombran Coba da Jemara”.

Na páxina da Xunta atopámonos cuns prados na parroquia de Santo Tomé denominados Fonte da Moura.

CONCELLO DE MONDOÑEDO.

Na parroquia de Vilamor no punto en que se divide da de Santo Adnés de Masma atopámonos con outra “Pena Moura de Lago”.

Na páxina da Xunta atopámonos con unha referencia a Moural, unha entidade poboacional, na parroquia de Santa María Maior e outra entidade denominada Pena Moura en Viloalle.

CONCELLO DE  RIBADEO.

Nos lindes parroquiais de Cubelas de 1753 vemos como se menciona o río de Ramos “por el que sigue hasta el Camino Real que de la villa de Ribadeo pasa al lugar de la Puente y atravesando dicho camino prosigue por el citado arroyo arryva hasta la Pena Moura”. Esta mesma pena vémola nos lindes da parroquia de Ove, en concreto no lugar en que se divide da parroquia de Cubelas.

Na páxina da Xunta atopámonos coas seguintes referencias:
Na parroquia de Couxela temos Cortiña do Moural, Pena Moura e Moural. Na de Cedofeita atopámonos con a Pena Moura, este mesmo termo aparece nas parroquias de Cubelas e Arante.

Pena do encanto en Ribadeo. Fotografía asociación Mariña Patrimonio
CONCELLO DO VALADOURO.

A parroquia de San Xiao de Recaré dixídese da de Santo Tomé de Recaré no lugar no lugar coñecido como Fonte de Pedreira “prosiguiendo al sitio de Vilasuso, Pena Moura y Carvallos
Por outra banda a parroquia de Vilacampa comeza “ en el sitio del Euton?, Barreira Moura y sitio de Castelo (...) siguiendo rio arriva al sitio de Ponte de Escoura (...) en derechura al Penedo Nobo, Fonte da Mora, Chao de Barzia”.

CONCELLO DE XOVE.


No Catastro non atopamos referencia algunha ao termo Moura nin a ningún dos seus derivados, mais na páxina da Xunta atopámonos con un accidente terrestre coñecido como a Pena Moura, na parroquia de San Isidoro do Monte e na parroquia da Rigueira. Na de San Isidoro do Monte tamén nos atopamos co termo Laxamoura. En Xuances aparece tamén Pena Moura, esta vez dando nome a unhas terras de labor e o termo Penas Mouras para un accidente costeiro.
Mámoa de Xove. Fotografía da asociación Mariña Patrimonio.



FLETE DO FALCÓN BRANCO, BARCO HOLANDÉS NO RIBADEO DE 1652.


 
Poucas veces transcribimos documentos completos, os nosos traballos van case que sempre por outros camiños, pero neste caso pareceunos importante o documento en si, tanto que decidimos transcribilo para os lectores e investigadores.

O seguinte documento trata do flete dun barco holandés, que se realiza en Ribadeo, no ano 1652:

“En la villa de Rivadeo a diez y siete dias del mes de Mayo de mil y seiscientos y cincuenta y dos anos por ante mi escribano publico y testigos pareció presente el capitan Zique Zeques, vezino de Ansterdan en los estados de Olanda, maestre de la nao nombrada El Falcon Blanco, surta y ancorada en el puerto y ria de la dicha villa de Rivadeo y dixo que estava (1) la dicha su nao con Estevan Reimondo y Miguel Perez Grandallana, vecinos de el Concexo de Castropol para cargar lo susodichos la mitad de toda la cantidad de maderas de roble y castaño que la dicha nao buenamente pudiere llevar de los dichos dos generos de cada uno dellos la mitad para navegarlas y conducirlas desde el puerto de esta dicha villa al puerto de la ciudad de San Lucar de Varrameda, reino de Andalucia a entregar a las personas a quien fueren consignadas conforme a los conocimientos de cargacion por el flete y con las condiciones siguientes:

Primeramente, que le an de dar la dicha mitad enteramente de carga de madera que como dicho es pudiere llebar la dicha nao dentro de treinta dias de labor y buen tiempo, que an de correr y contarse desde el dia que la dicha nao estubiere a proposito para recivir la carga y hubiere salido y descargándose la dicha nao de la mayor cantidad de sal que al presente tiene por lo qual an de llebar las dichas maderas a bordo de la dicha nao y a boca de portanuela della dentro del dicho termino.

Y con condicion que estando la dicha nao cargada y despachada con el primer tiempo favorable que Dios nuestro Señor diere no lo perdiendo a de salir del puerto desta dicha villa  y seguir su derecho biaxe hasta llegar al puerto de dicha Ciudad de San Lucar de Varrameda en donde haviendole Dios llebado a salbamento hara la entrega de dichas maderas a las personas a quien como dicho les fueren consignadas en dichos conocimientos de cargacion.

Cuadro que representa o Amsterdam do século XVII.
Y con condicion que las tales personas que como dicho es recivieren dicha smaderas y a quien fueren consignadas dentro de dichos quince dias de labor y buen tiempo que an de correr y contarse desde el dia de la llegada de la dicha y curso della a las tales personas an de descargar  las dichas maderas sancandolas de la dicha nao en barcos y  yendolas a recibir a bordo y boca de portaduela della sin detenerse mas tiempo alguno en la carga y descarga de la dicha nao pena de las costas, danos y gastos que de la demora y detencion se causaren a la dicha nao, maestre y gente della.

Y condicion que dentro de otros quince dias consecutivos y corrientes que an de correr y contarse desde el dia en que se hubiere a acavado la descarga an de dar y pagara al dicho maestre o a la persona que a su causa y poder ubiere veinte y un reales de moneda de vellon usual por corriente al tiempo de la paga por cada uno de los carros de las dichas maderas que llebare en la dicha nao y entregare según dicho es con mas trescientos reales de moneda de vellon corriente para una capa para el dicho maestre la paga de la qual se a de ratear entre las personas que recivieren todas la maderas que fueren cargadas en la dicha nao ansi la dicha mitad de carga de que figura en esta escriptura como las demas de las maderas que otras personas cargaren en la dich anao y las abertas acostumbradas según uso de la navegación de la mar todo ello junto en una paga y en adelantacion y costas que sobre la cobrança se siguieren y caussaren y danos, gastos y menoscavos que se siguieren de la demora y con condicion que si le detuvieren mas tiempo y dias algunos de los contenidos en esta escriptura ansi en la carga como en la descarga de las dichas maderas pagase flete de las dichas maderas capa y averias que por cada uno de los dias que mas le detubieren le an de dar y pagar ducientos reales de moneda de vellon para el gasto de dicha nao, maestre y gente della, por los quale pueda executar como por el flete y primas de las dichas maderas siendo en la liquidacion de dichas demoras creida por su solo juramento  y simple declaracion en que  defendido sin que necesite de otra pruba ni justificacion alguna.

Y con condicion quel dicho maestre a de dar en esta (1) a los dichos Miguel Perez y Estevan Martinez Reymondo dos mil reales prestados a cada uno dellos de los quales le an de dar primera y segunda letras sobre personas que las acepten y paguen en moneda corriente al tiempo de la paga dentro de ocho dias de la bista de dichas letras a cuya paga y seguridad demas de la obligacion general especialmente ban ypotecadas las maderas que los susodichos cargaren en le dicha nao como lo van ala paga del flete demoras y capa presentes los dichos Estevan Martinez Reimondo y Miguel Perez Grandallana que aceptaran esta escritura con las condiciones en ella contenidas y se obligaron con sus personas y bienes de que seran cumplidas y pagadas segun derecho sin que falte cosa alguna y sin que la  obligacion especial derogue alguna ni por el contrario la una a la otra por especial y espresa obligacion especial y señaladamente obligaron e ypotecaron a la paga  por mis personas de todo ello, las maderas que fueren cargadas en la dicha nao para que no se puedan vender trocar ni en manera alguna enaxenar sin que primero este pagado el flete capa y demoras susodichas con mas los dichos dos mil reales que le an de dar las dichas letras de que  ba escrito y la benta y enaxenacion que en contrario siguiere sea en si nulla y de ningun balor ni efecto y el dicho maestre se obligo con su persona y bienes y la dicha nao y bajel y aparexos della y lo mexor y mas bien parado de cumplir lo que ba obligado y deve cumplir como tal maestre y capitan de la dicha nao pena de pagar a los susodichos las costas, daños yntereses y menoscavos que por raçon de no los cumplir se les siguieren y causasen y todas partes cada una por lo que le toca dieron su poder a todos los jueces y justicias seglares de los reinos y señorinos de su Magestad donde esta escritura fuese presentada y que se le hagan cumplir y pagar como por sentencia difinitiba como juez competente (1) en cosa firme y juzgada y renunciar con su propio fuero (...) otorgaron escritura de fletamiento en forma y lo firmaron de sus nombres siendo testigos Diego Gonzalez de Rivera y el canonigo Antonio de Muyas?, vecinos desta dicha villa y Bartolome Rodriguez, vecino de la feligresia de  San Juan de Piñeira y yo como escrivano doi fee y conozco a los dichos otorgantes”.
Un plano da ría de Ribadeo na primeira metade do XVII.


Descoñecemos se chegou ao seu porto ou, se polo contrario, se afundiu. Agardamos que a travesía do Falcón Branco non tivera inconvinte ningún.